Günümüzde neredeyse artık her dala tesir eden teknoloji, natürel ki spor endüstrisinden de geride kalmadı. Bundan nasibini en fazla alan branşlardan biri ise futbol oldu. Aslında futbolun ekonomik boyutu, yeni gereksinimleri da doğurdu. Zira yanılgı nedeniyle kaybedilen bir maç, hatta yenilen bir gol, milyonlarca Euro demekti. Ve böylelikle son yıllarda VAR, gol çizgisi teknolojisi üzere pek çok yenilik futbolun içine girdi.
Bu tartışmalar günümüzde de hala devam ederken, biz de Webtekno olarak işin uzmanına istişareye karar verdik. 36 yıldır ülkemizde teknik yöneticilik yapan, 780’den fazla maç yöneten ve futbola 47 yılını veren teknik yönetici Yılmaz Vural ile futbol – teknoloji alakasını ve spor gündemini konuştuk. Futbolun hem eski vakitlerinde hem de günümüzde etkin olarak yer alan Vural, ”Teknoloji ve bilim, idman bilgisinde, istatistikte, tahlilde, sosyolojide işin içine giriyor. Bunlardan istifade etmemiz gerekiyor. Lakin en değerlisi bu teknolojiyi yöneten kişinin niyeti, doğruluğu, ahlakı” dedi. Gelin artık futbol ve teknoloji nasıl iç içe girmiş, yıllar içinde nasıl değişmiş, spor gündeminde ne üzere gelişmeler var, Yılmaz Hoca’nın gözünden bakalım.
”Türkiye idman biliminde şimdi gerideyken, ben Almanya’da teknoloji ve bilim eğitimi aldım”
- Artık teknoloji, futbolun her parametresinde kullanılmaya başlandı. Çamurlu alanlarda başlayan bu sporda artık oyuncuların sürat, yorgunluk üzere performans ölçütlerini bile takip edebiliyorsunuz. Size nazaran eski ve yeniyi kıyasladığımızda her şey nasıl değişti?
Teknolojinin futbola girmesi, onu kullananların bir adım ötede olmasını sağlıyor. İki periyodu de yaşamış birisiyim. Türkiye’de daha şimdi idman bilgisinin Almanya’ya nazaran geride kaldığı periyotta ben 1986 yılında Almanya’da futbolun teknolojisi ve bilimi üzerine eğitim aldım. Almanya 1982 yılında Araştırma ve Bilim Akademisi’ni kurdu. Daha sonra Köln’e 12 katlı bir bina yaptılar. Sporun teknoloji, bilim ve sosyoloji ile olan bağını laboratuvara soktular. Tahlil programları, basketbolda olduğu üzere scouting, oyuncuların dönem boyunca istatistik ve performans dataları incelendi. Daha sonra bunlar daha da ayrıntılandı alışılmış. Artık bir giriyorsunuz istatistik sitesine, oyuncuyu sarışın mavi gözlü oluşundan sol ayağının daha yeterli olduğuna kadar tanıtıyor. Girdiğiniz datalara nazaran size oyuncu öneriyor hatta.
”Bu ekonomik zorluklar içerisinde futbol, bir fazla işçisi kabullenemiyor”
- Teknolojinin insan faktörü çok fazla olan futbola düzgün gelmediğini söyleyenler de çok. Pekala teknik yöneticiler açısından ne üzere değişlikler oldu, oyuncularla olan bağlantınızı etkiledi mi?
Kötü yanlarına bakarsak, aslında bu bir oyun alışılmış. Oyuncunun özgüveni düşebiliyor. Eksiklerini görmek için testler yapılıyor. Oyuncu da kendi zaafının ortaya çıkmasından hiç memnun olmuyor. Sağ adalesinde zaaf olan oyuncuyu görebiliyorsunuz ve onu geliştirmek gerekiyor mesela.Tabii ki bu teknolojiyi kullanacak birisi de gerekiyor. Bu ekonomik zorluklar içerisinde futbol, bir fazla işçisi kabullenemiyor. Oyuncunun bilgileri önünüze geliyor fakat eksiklikleri gidermek ismine çalışabilecek biri, performans antrenörü de gerekiyor. Ben 1994 yılında Gaziantepspor’a hoca oldum, başında Celal Doğan vardı. Bir kaleci antrenörü getirdim, bana ‘Hocam bir de sağ bek çalıştıracak antrenör alsaydın’ dendi. Artık bir teknik yönetici 7-8 kişilik grupla gidiyor. Bizim bir datalar ışığında bir program hazırlamamız, rakiple ilgili analizlerimizin bir tanesi 8 saat alıyor. Az bir vakit değil.
”Eskiden devre ortasında su içirmek yerine limon yedirirlerdi”
Teknoloji ve bilim, idman bilgisinde, istatistikte, tahlilde, sosyolojide işin içine giriyor. Bunlardan istifade etmemiz gerekiyor. Futbol Amerikan futbolundan sonra en çok kalabalık oynanan oyun. 28 oyuncunun 11’ini oynatıyorsunuz. Oynamadığı için mutsuz olan oyuncular ekip dinamiğini bozuyorlar. Burada psikoloji ve sosyoloji işin içine giriyor. Esasen o vakit antrenörlük başarısı ortaya çıkıyor. Biz buna ‘Takım olmak’ diyoruz. Mesela evvelce oyuncular kendileri ısınırdı, devre ortası limon yerlerdi, su içmezlerdi. Bilim ve teknoloji işin içine girdikten sonra 20 dakikada bir su içilmesi gerektiği söylendi. Devre ortası limon üzere asitli şeyler yemenin gerçek olmadığını belirttiler. Maç yemeklerinde bedeninizden glikojen, karbonhidrat ve yağın ne derece güç harcadığını bile bilmeniz gerekiyor.
”Ey futbol federasyonu! Sen eğitiminle kendi kendini çürütüyorsun!”
- Teknoloji durmadan ilerliyor lakin, bu gelişmelere ayak uydurmak da gerekiyor. Türk futbolu sizce ne kadar ahenk sağladı bu teknolojik gelişmelere, ya da ahenk sağlayacak antrenörler yetiştirebiliyor muyuz?
Ben daima bas bas bağırıyorum Türkiye’de antrenör eğitimi ile ilgili. Kâfi antrenör eğitemiyoruz. Milletlerarası müsabakalarda bizleri âlâ hazırlayacak antrenörlerimiz maalesef oluşmuyor. Bu antrenörlerin de cürmü değil. Türkiye Futbol Federasyonu’nun (TFF) Eğitim Dairesi var fakat kâfi değil. Kâfi olsa ülkeye yabancı antrenör getirme gereksinimi hissetmezsiniz. Bilhassa ulusal gruba. Pekala neden getiriyorlar? Bizden daha uygun biliyor diye… Bizden daha biliyorsa ey futbol federasyonu, sen eğitiminle kendi kendini çürütüyorsun. Ben tezli bir halde söylüyorum, Türkiye’de spor, Avrupa ve dünya gençliği ortasında bizim gençliğimizi öne çıkaracak kadar kapasitede eğitime sahip değil. Bunun sorumlusu da organize edenler.
”VAR sıfır kusur ile bu işi yapalım diye geldi. Üretemediğin teknoloji senin teknolojin değil. Taklit eden bir ülkeyiz”
- Özellikle Türk futbolunun yeni alışmaya çalıştığı bir sistem var. VAR sistemi, yani ‘Video Assistant Referee’ ya da bizim lisanımızla ‘Video Yardımcı Hakem’. Gruplar bu sistemi destekliyordu lakin, artık gerçek kullanılmadığına yönelik sesler de çoğaldı.
Teknoloji var, stadyumlar yapılıyor lakin bunu kullananlar yeniden insan. Biz insan kalitesini yükseltilmedikten sonra teknoloji sınıfta kalıyor. İnsanın niyeti, doğruluğu, ahlakı yoksa teknolojinin hakikat dediği şeye adam hayır diyor. Teknolojinin ne kabahati var? Teknoloji çizgiyi geçti gol diyor, adam hayır diyor. VAR sıfır yanılgı ile bu işi yapalım diye geldi. İnsanı nasıl düzelteceğiz? Sorun orada. Bizde çıkar bağlantıları ne yazık ki çok fazla. Aslında ülkemizin potansiyeli çok fazla. İlkokul ve lise çağında 18-20 milyon çocuğumuz var. Bu dinamiği bilim ve teknoloji ile eğitebilmeyi başarabilmeliyiz. Biz teknolojiyi her şeyi ithal ettiğimiz üzere ithal ediyoruz, üretemiyoruz. Üretemediğin teknoloji senin teknolojin değil. Taklit eden bir ülkeyiz, taklitle yapan bir şey aslına benzemez.
”VAR sistemini gerçek buluyordum lakin bu fikrim değişmek üzere…”
- FIFA’nın yeni teknolojileri futbola entregre etmesiyle birlikte yıllardır yapılan bir tartışma var: ‘Teknoloji, futbolun ruhunu öldürdü mü?’ Sizce öldürdü mü?
Teknoloji bir ruh değil, doğruluk taşır. Yanlışsız ya da yanlış der, ortada durmaz. İşin içine ruh girince bazen hakikat olana da yanlış diyebiliyor. VAR sisteminde bir karar veriyorsunuz, bu kararı verene kadar vakit geçiyor. Geçen sene bizim için penaltı kararı verilmesi tam 7 dakika sürdü ve biz küme düştük. Ofsayt mı değil mi diye öteki bir maçta karar verilmesi 5 dakika sürdü. İşin içinde insan olunca teknoloji bile maalesef bunu engelleyemiyor. Ben mesela VAR sistemini hakikat buluyordum lakin bu fikrim değişmek üzere. İngiltere’deki bir maçta hakem 1 dakikada karar veriyor, bizde çok bekleniyor. Futbol akıcı bir oyun. Bu kadar durdurmanızın hedefi ne? 8 tane açıdan görebiliyorsunuz. VAR’ı düzgün kullanamıyoruz. Olağan ki vakit isteyen bir süreç, haksızlık etmeyelim. Sabırla beklemek lazım. Yanlış bir kararla 3 milyon TL kaybettiriyorsunuz takıma. Bu türlü değerli bir şeyde teknolojinin işin içine kesinlikle girmesi lazım. Çağımız dünyasında teknolojinin girmediği bir alan yok. Bu iş teknoloji ve bilim fakat biz bunun gerisindeyiz. Üniversitelerin de bunun üstüne gitmesi ve araştırma, çalışma yapmaları lazım.
Yılmaz Vural’ın favori futbol ve spor teknolojileri:
Gol çizgisi çok değerli. Maradona eliyle gol attı, hakem görmedi. Eliyle attığı gol ile dünya şampiyonu oldu. Artık futbol bir iktisat oldu. Gol çizgisi, VAR, bunlar çok kıymetli. Oyuncuların ferdî gelişimleriyle ilgili teknolojinin işinde olduğu bilgilerin ölçülmesi, performans tahlilleri de çok değerli. Antrenörler, idman yaptık sanıyorlar. Antrenör daha futbolcunun eksiklerini söyleyemeden müddet bitiyor. Gerçek idman yapamazsanız günümüz insanlarının futboldan beklediklerini karşılayamazsınız. Bu beklentiler tempo ve hız.
”Fatih Terim’e farklı soruluyor, Ömer Erdoğan’a farklı sorular soruluyor.”
- Teknoloji saha içinde değil, saha dışında da tesirini gösteriyor. Artık medya ve spor bağlantıları de farklı bir boyut kazandı. İşin içine toplumsal medya da girdi. Yeni medya ve futbol bağlantısını nasıl yorumlarsınız?
Türkiye’de medya biraz rating üzerinden dönüyor. Muharrir çizer, onun izleyenenin duymak istediklerini anlatıyor. Bunda bir düzgünlük yok. Yanlışsız bilgiyi vermek ismine medyayla iç içe olmak gerekiyor. Maç sonlarına bakıyorum, sorulan sorular farklı geliyor. Fatih Terim’e farklı soruluyor, Ömer Erdoğan’a farklı sorular soruluyor. Antrenörün karakterine nazaran soru soruluyor neredeyse. Bu türlü bir şey var mı ya? Toplumsal medyayı engelleyemezsin. Ben yıllardan beri gazete almıyorum, toplumsal medyadan ve uygulamalardan takip ediyorum. Bilgileri şimdiki ve anında alıyorsunuz. Orada herkes olumlu olumsuz fikrini söyleme özgürlüğüne sahip, Haşa, Tanrı’yı bile eleştiriyoruz. Siz kendi yaptığınızın yanlışı ve doğrusunu çok düzgün biliyorsunuz. Toplumsal medyada sizi yönlendirecek olanları çok ciddiye alır, başkalarını es geçersiniz.
”Fenerbahçe’yi natürel ki çok istek ediyoruz, yıllardan beri de söylüyoruz ‘Çalışalım, yaparız ederiz’ diye.”
- Spor gündemine de değinmeden olmaz. Son olarak geçen dönem ekip çalıştırdınız, sizi tekrar alanlarda görecek miyiz? Hatta son günlerde hakkınızdaki Fenerbahçe argümanlarını da okuduk…
Sosyal medya artık ölçü olmaya başladı. Her hafta 1-2 kez trend topic oluyoruz. Beşerler bizi her yere yakıştırıyor, ‘Beşiktaş’a gelsene, Galatasaray’a gelsene, Fenerbahçe’ye gelsene’ diye. Şu anda en yeni olan Fenerbahçe ve Beşiktaş zira teknik yöneticisi yok ve arayıştalar. Onların taraftarları da bizden bahsediyor. İdare heyetinde da yakın olduğumuz arkadaşlarımız var. Bir yerlerde karşılaşınca konuşuyoruz alışılmış. Fenerbahçeli yöneticilerin gündemini bilmem fakat Fenerbahçe taraftarının gündeminde Yılmaz Vural ismi çok ön planda.Tabii ki seçen yöneticiler. Ancak o seçiciler şunu unutmasın; yapılan şeyler ne kadar gerçek onu bilemiyorum.
Fenerbahçe’yi alışılmış ki çok istek ediyoruz, yıllardan beri de söylüyoruz ‘Çalışalım, yaparız ederiz’ diye. Antrenör seçilirken popülerite, isme bakılıyor ve yabancı çok ilgilendiriyor onları. Bunu anlayamıyorum. Ben de geçmişe dönerek kendimi değerlendiriyorum. Türkiye’nin resmi maç yönetme sayısında en en deneyimli ikinci teknik yöneticisiyim. Birinci Şenol Güneş. Bir yıl boş kalmadan, 780 küsür maç yönetim etmişim ve bunlar mahalle ekibi değil, Türkiye liglerinin grupları. Daima sıkıntı koşullarla, ekonomik imkansızlıklara gayret edip buralara geldik. Ben büyük ekip çalıştırıp Yılmaz Vural olmadım. İki tane üniversite bitirdim, profesyonel futboldan geliyorum, yabancı dilim var, Avrupa kültürüm var. Vakit zaman espri de yapıyoruz ‘Alman vatandaşlığım da var’ diye. Hiçbir vakit kıymetli vazifelerde ismimizi söylem etmezler, o da öbür dava. Ben bilgiyle bir yere gelmiş nadir insanlardan birisiyim Türkiye’de. Türkiye’de anket yapılıyor, en sevilen ve güvenilen 5 insan ortasına girmişim. Bizi buralara yakıştırmamalarının sebebi nedir yani?
“Biz daima iddialıyız. Bana baht vermezler, kendileri baht alır.”
Hak ettiğiniz pahası veren yok. Yönetici ve oyuncu yönetilmek istemiyor, dominant bir antrenör ile çalışmak istemiyorlar. Ne vakit sıkışıyor, o vakit ‘Hocam gel’ diyorlar.Zor oluyor doğal, kolay olmuyor. Kimisini başarıyorsun, kimisi olmuyor. Ben uygun futbol oynatırım, vakit zaman söylüyorum 50 bin taraftarı orgazm ederim, alana indiririm diye. Bunu söylerken düşündüğümüz bir şey var. Durup dururken söylenecek bir laf değil bu. Biz daima iddialıyız, yaparız, başarırız. Bana talih vermezler, kendileri talih alır. Bana ne talih verecek, gelmişim bu yaşa ve 36 yıldır 30 tane grupta daima çalışmışım. Birtakım ekiplerde birden fazla çalışmışım, tekrar ettiğimiz yerler de var. Benden daha tecrübeli bu ülkede diğer birisinin futbolda olması mümkün mü?
”Bakıyorsun, Stefan Kuntz’u getiriyor Hamit Beyefendi. Getirsin, iyi olsun”
Bu yaşa geldik, yazık. Bir şey pahasını bulamadan kaybolup gidecek. Üzülüyorum için için lakin tavşan dağa küsmüş dağın haberi yok. Bakıyorsun, Stefan Kuntz’u getiriyor Hamit Beyefendi (Hamit Altıntop). Getirsin, iyi olsun. Ayıp ya. Almanya’da yaşayan bir Türk olarak Alman antrenörleri içerisinde 3-4 bireyden bir tanesiyim. Almanya bize bedel veriyor, bunlar vermiyor. Gitsin birisi yurt dışına eğitim yapmaya, kolaysa, gelsinler göreyim. Ben bir emekçi çocuğuyum. Kendi imkanlarımla gidip oralarda sabahlara kadar çalışıp sonraki gün fizikî aktivite isteyen bir okul bitirmişim spor akademisinde, o denli müzik türküyle değil sıfırdan. Pekiyi ile bitirdim diye bana direkt pro-lisansa katılma hakkı vermişler. Almanlar yapıyor bunu. Enderdir yani. Türkiye’de 1993 yılında birinci pro-lisansa sahip adam benim ve ‘Yılmaz takla atıyor, bilmem ne yapıyor’ diyorlar. Bu bir cümbüş, eğlenmeye geliyor izleyenler. Bütün bu yeterli niyet ve uğraşıma karşın üzülüyorum.
