Amerika merkezli bir kahve zinciri olan Starbucks, Filistin için düzenlenen boykot listelerinde bir numarada yer alıyor. Üstelik bu boykotlar, şubelerde oturanlara ve çalışanlara yönelik fizikî müdahalelere kadar varmış durumda.
Türkiye’de 663 tane şubesi bulunan Starbucks’ın hiç şubesi olmadığı Orta Doğu ülkelerden biri İsrail. Boykotun odak noktası olmasıyla bu durum sizce de biraz şaşırtan değil mi? Gelin bir de sebebine bakalım.
1971’de, ABD’de üç arkadaşın bir ortaya gelerek oluşturdukları bir şirket Starbucks.
Jerry Baldwin, Gordon Bowker ve Zev Siegl isminde üç arkadaşın küçük lakin argümanlı bir teşebbüs olarak başladıkları bu kesimde aslında fark etmeden şu an dünyanın en büyük kahve zincirini oluşturdular. Ancak şirketin büyümesinde temel rolü olan isim Howard Schultz’dır. Schultz, Starbucks’ın çağdaş muvaffakiyet kıssasında değerli bir figürdür. 1980’lerin başında İtalya’da kahve kültürünü deneyimledikten sonra, Starbucks’ın kurucularıyla bir ortaya gelerek fikir ortaya attı.
İlk başta Starbucks, yalnızca kahve çekirdekleri ve gereçleri satan bir mağaza olarak faaliyet gösteriyordu. Ancak Schultz, İtalya’da gördüğü kafe kültüründen etkilenerek, kahve içme tecrübesini bir kafe atmosferine taşıma fikrini öne sürdü.
Starbucks’ın kurucuları bu fikre sıcak bakmadı.
Schultz, bu engellemelere karşın vakit içinde şirketi satın alarak Starbucks’ın başına geçti, şirketin genişlemesini ve global bir kahve markası olmasını sağladı. Onun liderliğinde gelişen şirket, şu anda dünyanın bir numarası hâline gelmiş durumda. Aslında tenkitlerin odak noktası da Schultz ile başlıyor. Zira kendisi Yahudi bir iş insanı.
Peki öncelikle neden Starbucks boykotun odağı hâline geldi? Alenen İsrail’i desteklediğine dair bir açıklama mı yapıldı?
Bu fikrin oluşmasında en kıymetli etken, kurucusunun Yahudi kökenli olmasıdır.
Howard Schultz’ın Yahudi kökenli olmasının yanında ABD’nin de İsrail-Filistin Savaşı’nda İsrail’e yakın olan tavrı, bu olguları ateşleyen sebeplerdir. Bir başka sebep ise Starbucks’ın, Filistinlilere takviye iletileri paylaşan “Starbucks Çalışanları Sendikası” isimli oluşuma karşı hukuksal adımlar atacağını açıklamasıydı.
Bu olayı da kısaca hatırlatalım. 9 Ekim’de Starbucks çalışanlarının içinde bulunduğu ‘Workers United’, Filistin’e dayanışma bildirisi yollamıştı. Bu olayın akabinde Starbucks, şirket imajını zedeleyip müşterilerde öfke yaratma savıyla sendikaya dava açtı.
Bu olay, bilhassa ABD basını olmak üzere dünya genelinde geniş yankı uyandırdı.
Starbucks Genel Müdür Yardımcısı Sara Kelly, sendikanın Filistin’e takviye iletisi içeren paylaşımına dair açıklamalarda bulundu. Şirketin web sitesinde 11 Ekim tarihinde yayımlanan açıklamada şu tabirlere yer verildi:
“Değerli iş ortağımız, başkan takım olarak, bu hafta İsrail ve Gazze’de yaşanan dehşetli terör hareketleri, artan şiddet ve nefretin akabinde hayatını kaybeden, yaralanan, yerinden edilen ve etkilenen günahsız insanlara en içten taziyelerimizi bir kere daha iletmek istiyoruz. Starbucks, nefreti, terörü ve şiddet aksiyonlarını açıkça kınamaktadır.”
Starbucks, kurucusu Howard Schultz’un İsrail’e mali destek sağladığı savlarını resmî web sitesinde şu halde bir açıklamayla yalanlıyor:
“Bu mutlaka yanlış bir bilgidir. Starbucks yahut Howard, İsrail hükûmetine ve/veya İsrail ordusuna finansal dayanak sağladığına dair dolaşan söylentiler mutlaka hakikat değildir. Starbucks, halka açık bir şirket olduğundan, her yıl yapılan kurumsal bağışları bir vekâlet beyanı aracılığıyla açıklamak zorundadır.”
Starbucks’ın İsrail’de açtığı şube, varlığını 2001 ile 2003 yılları ortasında sürdürdü.
İsrail’de rastgele bir Starbucks şubesi olmamasının nedeni olarak, şirketin yaşanan ve süregelen operasyonel kasvetleri gösteriliyor. Günümüzde Starbucks’ın İsrail’de faaliyet gösteren etkin bir şubesi yok.
Starbucks, dünya genelinde süratle artan şubelerini bölgesel olarak yönetmeyi tercih etmiştir. Türkiye’nin de dahil olduğu Orta Doğu bölgesi; Bahreyn, Mısır, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Fas, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve hatta Kuzey Afrika, Alshaya Grubu’na aittir.
Kuveyt merkezli Alshaya Grubu, Starbucks’ın iş ortağı olarak 1999’dan beri faaliyet gösteriyor. Türkiye’deki Starbucks şubeleri de aslında bu küme tarafından yönetilmekte olup finansman takviyesini kendisinden almaktadır.
İsrail’de birinci Starbucks şubesinin, Kuveyt merkezli olması nedeniyle boykot edilerek kâr elde edememesi üzerine kapatıldığı söyleniyor.
İddialara nazaran Starbucks, İsrail’deki öbür Arap ülkelerindeki pazarı kaybetmemek ismine İsrail’den çekilmiş. Ancak Starbucks, İsrail’de şube açmama kararının politik bir sebep olmadığını savunuyor.
Şirkete nazaran asıl sebep, İsrail’in kahve kültürü ile şirketin uyumsuzluğundan kaynaklanmaktadır. Yani sebep büsbütün damak zevki! İsrail medyasındaki haberlere bakıldığında da ülkede Starbucks’ın olmaması politik bir nedenden çok kendilerinin yeme-içme alışkanlıklarıyla alakalı.
Dünya genelindeki yüz binlerce ortakları, yöneticileri farklı hususlarda çeşitli görüşlere sahip. Bu inanç çeşitliliği ne olursa olsun Starbucks, her vakit apolitik bir kuruluş olduğunu tez ederek temel unsurunu tarafsızca sürdüreceğini yineliyor.
