2021 TÜİK datalarına nazaran, Türkiye’de enflasyon, Eylül 2002’den sonra birinci kez %35’in üzerine çıktı. %36,08 tüketici enflasyonu ile enflasyon liginde 11. sıradan 8. sıraya yükseldik.
Ülkelere dair resmi iktisat bilgilerini derleyen Trading Economics’te yer alan datalara nazaran Venezuela, Sudan, Lübnan, Suriye, Surinam, Zimbabve ve Arjantin’in akabinde Türkiye listede 8. sırada bulunuyor. Türkiye’yi İran ve Etiyopya takip ediyor.
Enflasyon liginde yer alan Venezuela ve Arjantin’de yaşananları daha evvel aktarmıştık, Bir de Zimbabve’de neler olup bittiğine göz atalım.
Ülke, enflasyondan evvel çok büyük bir hiperenflasyonla boğuştu. 2008 yılında fiyatlar her 25 saatte iki katına çıkıyordu.
Hiperenflasyon, fiyat artışlarının süratli bir biçimde denetimden çıktığı çok enflasyondur. Merkez bankalarının birçok, bir ülke için %2 ila %3 ortasında bir yıllık enflasyon oranını hedeflemektedir. Hiperenflasyon periyotlarında ise, bir ülke ayda %50 yahut daha fazla bir enflasyon oranı yaşar.
Zimbabve’de 2000’li yıllarda fiyatlardaki artış giderek hızlandı ve 2008’in Kasım ayına gelindiğinde enflasyon ayda %79.000.000.000 (milyar) üzere inanılmaz bir orana yükselmişti.
Dükkanlar günde birkaç kere fiyat değiştiriyordu.
Ekonominin çökmesi insanları su ve elektrik kesintileri, bankalar, benzin istasyonları ve büyük besin meşakkati nedeniyle marketler önünde oluşan kuyruklarla yaşamak zorunda bıraktı.
Akaryakıttaki fiyat artışını protesto eden beşerler polis tarafından öldürülebiliyor.
Fiyatlardaki dramatik artışa karşı düzenlenen protestolarda güvenlik güçleri en az bir düzine insanı öldürdü. Üstelik Zimbabve hükûmeti güvenlik güçlerinin yansısını savundu, muhalefete ve gösterciilere terörist dedi.
2015’te 250.000.000.000.000 (trilyon) Zimbabve doları 1 ABD dolarına eşitti.
Zimbabvelilerin bir kısmı, ABD dolarıyla temel muhtaçlıklarını alabilmek için Güney Afrika yahut Botsvana’ya geçmeye başladı. Ülkenin iktisadı artık pratikte Güney Afrika randı ve ABD dolarıyla dönüyordu.
Bu durum karşısında Zimbabve Merkez Bankası 2009 yılında Zimbabve parası kullanmayı resmen bırakarak süreçlerini ABD doları ve Güney Afrika randı üzerinden yapmaya başladı. Böylelikle hiperenflasyon eskiye göre düştü lakin hâlâ 6. sırada.
Değersizleştiği için tedavülden kaldırılan Zimbabve doları, ortadan geçen 10 yılın akabinde 2019’da tekrar tedavüle sokuldu. Bu yüzden ülkede hiperenflasyonun geri döneceğinden kaygı ediliyor.
Zimbabve bu duruma nasıl geldi?
Zimbabve’nin yüksek enflasyon periyodunun 2007’de başlamasından çok evvel, ülkenin ekonomik sisteminin güç durumda olduğuna dair işaretler zati açıktı. 1990’larda toprak sahibi olan beyazların mülklerine el konulmasını da kapsayan tartışmalı toprak ıslahatı sonrasında tarım üretiminde keskin bir düşüş yaşandı.
Toprak ıslahatı teşebbüsünün uygulanması zayıftı ve ziraî üretim birkaç yıl boyunca büyük ziyan gördü. Yiyecek tedarikleri düşüktü ve bu, fiyatların daha da yükselmesine neden oldu.
1997’nin sonlarına hakikat, hükûmetin harcama konusundaki savurganlığı da iktisat için sorun yaratmaya başladı. 2000 yılında işler daha da berbatlaştı. Bunlar dışında, Zimbabve’nin 1998 yılında Kongo’daki savaşa karışmasının mali faturası ve 2002 yılında Robert Mugabe hükûmetine AB ve ABD tarafından uygulanan yaptırımlar da eknomiyi makûs etkiledi.
Bu ülkenin iki basamak altına kadar yükselen Türkiye’nin yıllık enflasyonu, TÜİK’in açıkladığı bilgiye nazaran %36,08 olsa da farklı görüşler de bulunuyor.
Akademisyenlerin ve ekonomistlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) bilgilerine nazaran enflasyondaki 12 aylık artış %82,81 olarak kaydedildi.
50 milyon+ nüfusu olan ülkeler ortasında enflasyonda dünya birincisiyiz. En azından TÜİK ve ENAG bu bahiste hemfikir.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6
