İçinde yaşadığımız coğrafya hakikaten süper bir yer. Sadece bu bölgede yaşayan canlılar hakkında bile binlerce cilt kitap yazılabilir. İşte bu canlılardan biri sazlık kedisi olarak da anılan saz kedisidir. Saz kedisi vaşaktan biraz daha büyük lakin evimizde beslediğimiz evcil kedilerden biraz daha büyüktür. Çalılar ortasında gizlenmeden görme talihiniz olursa ne kadar sempatik olduğunu fark edersiniz.
Saz kedisi sevimlidir lakin yırtıcı bir hayvandır ve son derece güçlü bir avcıdır. Ufak avlar dışında bulunduğu bölgeye ve o bölgede yaşayan insanlara hiçbir ziyanı olmamasına karşın maalesef bu farklı canlının soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya. Evet, hatalı tekrar biziz. Gelin tahminen kısa vakit sonra bir daha göremeyeceğimiz saz kedisi hakkında bilinmesi gereken farklı bilgilere yakından bakalım.
Saz kedisi hakkında enteresan bilgiler:
- Bildiğimiz kedi üzere lakin asla bildiğimiz üzere değil.
- Yalnız avlanır, elinden kaçan olmaz.
- Saz kedisi süper bir yüzücüdür.
- Çok geniş bir coğrafyada yaşar.
- Saz kedisi, avlandığı bölgenin bahtını değiştirir.
- Yalnızca üremek için bağlantı kurar.
- Son saz kedisi görüleli oldukça oluyor.
Bildiğimiz kedi üzere ancak asla bildiğimiz üzere değil:
Vahşi olduğu kadar sempatik de olan saz kedilerinin yatay uzunluğu 70 – 120 cm, dikey uzunluğu ise 35 – 38 cm olabilir. Ağırlıkları 4 – 16 kilogram ortasında olabilir. Erkek saz kedileri, dişilerden daha büyüktür. İnce uzun bacakları vardır, boz renge sahiptir, her bireyin bacaklarında farklı çizgiler bulunur, kulakları uzundur ve ucu püsküllüdür, kuyruğu görece kısadır, gözleri ise sarı ya da yeşil renkli olabilir.
Saz kedilerinin imajları, tartıları ve uzunlukları yaşadıkları bölgeye nazaran değişiklik göstermektedir. Ortalama 12 – 14 yıl yaşayan bir saz kedisi, eğer yaşadığı bölgede rahatsa 20 yıl bile hayatta kalabilir. Av olma tehlikesi olmadan rahatça yaşayıp avlanabiliyorsa hayli irileşebilir. Saz kedisi genel olarak boz renkli ve siyah çizgilidir lakin birtakım alt çeşitlerde gri renkler de görülmüştür.
Yalnız avlanır, elinden kaçan olmaz:
Peki çok kedigil üzere saz kedisi de yalnız avlanmayı ve hatta yalnız yaşamayı tercih eder. Geceleri avlanmayı tercih etse de özellikle kış aylarında güneşlenmek için gündüz saatlerinde faal olmayı seçer. Avlanma konusunda epey geniş bir menüsü vardır.
Saz kedileri genel olarak 1 kilogramdan hafif ne varsa avlayabilir. Bu nedenle ilk tercihleri kemirgenlerdir. Ancak kertenkele, yılan, kurbağa, tavşan, kuş, böcek ve çiftlik hayvanlarıyla da beslendiği görülmüştür. Muhtaçlığına nazaran meyve yediği de olmuştur lakin en değişik olan, saz kedilerinin kendilerinden çok daha büyük yaban domuzlarını bile avlayabilmeleridir. Sık olmasa da görülmüş bir durumdur.
Saz kedisi süper bir yüzücüdür:
Saz kedisinin Latince ismi Felis chaus, İngilizce ismi ise Jungle cat olarak geçer. Yani saz kedisi bir orman canlısıdır ve buna nazaran adapte olmuştur. Sazlıkların ve çalılıkların ortasına gizlenme hüneri buradan gelir. Fakat saz kedisinin elbet en enteresan özelliği suyu seviyor olmasıdır.
Dünyanın farklı noktalarında yaşayan ve suyu seven pek çok kedigil tipi vardır lakin saz kedisi, ülkemizde suyu seven tek yırtıcı kedi cinsidir. Öyle ki bir saz kedisi korkmadan suya atlar, kusursuz bir biçimde yüzer ve suda bile avlanabilir. Bilinmiyor ancak tahminen balık bile avlayabilir.
Çok geniş bir coğrafyada yaşar:
Saz kedisi; sulak alanları, bataklıkları, çok yağış alan alanları, ormana dönüştürülen alanları ve sazlıkları çok sever. Ülkemizde Isparta Eğirdir Gölü’nde, Ankara Nallıhan’da, Manavgat Çayı etrafında, Porsuk Çayı etrafında ve Adana Akyatan Gölü’nde yaşadığı kaydedilmiştir. Dünyada ise Güney Asya, Nil Deltası, Hazar ve Aral Gölü etrafı, Kafkaslar, İran, Güney Lübnan,Hindistan, Pakistan, Ürdün, İsrail, Irak, Suriye’de yaşadığı kaydedilmiştir.
Saz kedisi; sıkı çalılıklarda, ağaç kovuklarında, başka hayvanlar tarafından yapılarak sonradan terk edilen yuvalarda yaşar. Koku alma ve görme duyusu geliştiği için tehlike anında çabucak bir çalılık ya da sazlık ardında saklanarak uzun mühlet hareketsiz durabilir. Bu nedenle göl ve ırmak etrafındaki çalılık ve sazlık alanları tercih eder.
Saz kedisi, avlandığı bölgenin mukadderatını değiştirir:
Başlık garip ancak okuyunca anlayacaksınız. Saz kedisinin küçük hayvanlarla beslendiğini lakin denk gelirse büyük hayvanları da avlayabildiğini söylemiştik. İşte bu denk gelen hayvanlar, sürüdeki yaşlı, hasta ve sakat olanlardır. Yani av kedisi, jenerasyonun sıhhatini bozacak hayvanları avlayarak popülasyonun çok daha sağlıklı gelişmesini ve sayılarının istikrarda kalmasını sağlıyor.
Yalnızca üremek için bağlantı kurar:
Saz kedileri yalnız yaşar, yalnız avlanır ve yalnız ölürler. Bir saz kedisi sadece yılda iki kere diğer bir saz kedisi ile bağlantıya geçer, o da çiftleşmek için. Çiftleşme periyodu geldiği vakit saz kedileri idrar ve tükürük yoluyla koku bırakırlar ve tüm kedigillere misal mırıltılı sesler çıkarırlar. Emsal ve bazen daha fecî sesleri, rakiplerini kaçırmak için de çıkardıkları olur.
Dişi saz kedilerinin gebelik müddeti ortalama 66 gündür. Çok eşli olan saz kedileri, bir gebelik sonunda 3 – 5 tane yavru dünyaya getirirler. Bu canlıların çiftleşme periyodu genel olarak Şubat – Mart aylarındadır. Çiftleşme sonrası dişi ve erkek saz kedileri kendi yoluna sarfiyat. Ortalama 130 gram doğan yavrular 15 hafta kadar süt emerler. 8 -9 aylıkken annelerinden ayrılan yavru saz kedileri, 11 – 18 aylık oldukları vakit üreme için hazırdırlar.
Son saz kedisi görüleli hayli oluyor:
World Wide Fund for Nature, kısaca WWF tarafından ülkemizde yürütülen çalışmalar kapsamında 2011 yılında fotokapan ve videokapanlar 44 farklı saz kedisi, 2012 yılında ise 33 farklı saz kedisi tespit etmişlerdir. Yani en son 2012 yılında Akyatan Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nda 77 tane saz kedisi tespit edilmiştir.
Son yıllarda durum nasıl bilinmiyor. Lakin tıpkı kalsa bile bu sayı epey berbat. Saz kedilerinin kuşağı tükeniyor. Maddi bir pahaları olmasa bile avlanıyorlar, habitat alanları daralıyor, bataklıklar tarım toprağına çevrildiği için yaşayacak yer bulamıyorlar ve kemirgenler, beşerler tarafından yok edildiği için avlanamıyorlar. Doğal hayatta bu türlü kıymetli role sahip bir canlının korunması için dayanak bekleniyor.
Vahşi olduğu kadar şirin de görünen saz kedisi hakkında bilmeniz gereken enteresan bilgilerden bahsettik ve maalesef soyu tükenmekte olan bu canlıyı biraz daha yakından tanımaya çalıştık. Gelecek jenerasyonlara sırf saz kedisinin fotoğraflarını göstermek istemiyorsak kesinlikle bu hususta tedbir alınması gerekiyor.
